goede tijden slechte tijden
Dat Nederland nog steeds bezig is met acceptatie van homoseksualiteit, is bekend. In de soapserie Goede Tijden Slechte Tijden bijvoorbeeld, werd homoseksualiteit in de Turkse cultuur in beeld gebracht. Maar hoe zit dat in de Molukse en Indonesische cultuur in Nederland? Die culturen zitten vaak nog vol tradities, waarin het gemeenschapsgevoel een grote rol speelt in de acceptatie van homoseksualiteit.
normale wereld en gay wereld
In 2012 was ik samen met een vriendin in Surabaya (Indonesië) voor een project. Dit project ging over seksualiteit en het bood mij de uitdaging om daar meer over te ontdekken in dit prachtige land.
Onze werkzaamheden verliepen via het IPPA (Internation Planned Parenthood Association), een organisatie die informatie gaf en bijeenkomsten organiseerde op het gebied van seksualiteit en alles wat daarmee te maken had. De samenwerking verliep fantastisch en op die manier raakten we in goed contact met de medewerkers van IPPA.
Wat ik niet zo snel zal vergeten is dat twee mannelijke collega’s ons al vrij snel vertelden dat zij homoseksueel zijn, iets waar weinig mensen om hen heen van af wisten. Vooral niet hun dierbaren.
We spraken hier veel over en zij vertelden ons hoe zij hun leven doorbrachten: ’s middags meedraaien in het dagelijks leven, als ieder ander. Op de brommer naar het werk, vijf keer per dag bidden, doen wat er van je verwacht wordt en vooral verbergen dat je homoseksueel bent.
De andere kant van het leven zag er als volgt uit: het dragen van bepaalde kenmerken in de kleding waarmee de Indonesische homoseksuelen elkaar onderling kunnen herkennen. En wanneer dat zo is, groeten ze elkaar op een discrete manier. In de weekendavonden zijn er gelegenheden waar zij elkaar kunnen treffen op stille ontmoetingsplekken.
Eén van die plaatsen is Pattaya, een afgelegen plek aan het water. In de literatuur kwam ik hier toevallig iets over tegen. Boelstorff (2005) bezocht deze plek toen de homoseksuelen op 16 augustus 2004 hun ‘Independence day’ vierden en citeerde hieruit een stukje observatie, waarin homoseksuelen de ‘gay wereld’ en de ‘normale wereld’ bij elkaar proberen te brengen:
Okay friends, all of us, welcome back to Pattaya… This night we gather together in order to celebrate our independence [day] tomorrow… not for ourselves… but we mean that we are the midst of society . . . we are double, yes.
oostindische tolerantie
Dat laatste zinnetje dus. Ja, deze mensen leiden echt een dubbelleven. 2012 was voor mij de zesde keer dat ik Indonesië bezocht maar dit was echt nieuw voor mij. Waarschijnlijk omdat het dichtbij kwam en er aanleiding was om er meer over na te denken. Dat ik dat niet eerder heb gedaan, is best gek. Want er waren zeker Indonesische homoseksuelen die mij wel bekend waren, zoals de excentrieke Dorce (tv-presentatrice, bijna de Oprah van Indonesië) of de random travestieten die in de kampongs van Java hilarische optredens uitvoeren.
Het lijkt erop dat wanneer homoseksualiteit in de entertainment wordt gebruikt, dit getolereerd wordt. Tot een bepaalde hoogte wordt homoseksualiteit in Indonesië in zekere zin dus geaccepteerd, anders zou iemand als Dorce nooit zo bekend en geliefd zijn. Het wordt alleen vaak bij entertainment gehouden. Zolang het publiek geamuseerd wordt door de ‘banci’ (travestiet) is het ‘niet nodig’ om verder te zoeken naar de verhalen hierachter. Erover praten, is vaak nog een stap te ver. En waarschijnlijk omdat wij studenten waren uit het verre Nederland, was het oké voor onze collega’s om hier wel openlijk over te kunnen praten met ons. Erg bijzonder.
praten en luisteren
Terug naar Nederland. Want ja, homoseksualiteit bevindt zich temidden van onze maatschappij en in iedere cultuur. Wat onze collega’s meemaken gebeurt ongetwijfeld in Nederland ook. Dubbele levens en geheime gedragscodes. En net als in Indonesië wordt communiceren hierover soms nog te weinig gedaan in de Molukse en Indonesische cultuur in Nederland.
Wil je relaties met mensen behouden dan is met elkaar praten toch echt heel belangrijk. En mocht homoseksualiteit niet passen in onze eigen visies die te maken hebben met geloof, gemeenschapsgevoel of trots dan is het evenwel goed om een keer te luisteren naar iemands verhaal. Los van je eigen mening, oordelen en ego.
Ik merkte namelijk bij mijn collega’s uit Surabaya dat zij zichzelf konden zijn bij ons, terwijl wij hier niets voor hoefden te doen dan alleen te luisteren.
Tekst: Christin. Bron: Boelstorf, T. (2005) The Gay Archipelago. Princeton University Press. Foto’s: Obi Onyeador, Kimia Zarifi