In elk verhaal is er een moraal te vinden, waarbij het de bedoeling is dat er op kindniveau een stukje wijsheid uit wordt gehaald. Met ouders die op de Molukken hebben geleefd, heb ik ook verhalen meegekregen tijdens mijn opvoeding. Eén verhaal is mij altijd bijgebleven: het verhaal over de Batu Badaong (gebladerde steen).
Er was eens een weduwe die samen met haar twee kinderen, een jongen en een meisje, in armoe en honger leefden. Moeder had het moeilijk, want de kinderen waren vaak brutaal en ongehoorzaam. Op een dag had moeder één vis kunnen vangen die bedoeld was om met z’n drieën te delen. Moeder moest er daarna even tussenuit en vroeg de kinderen nadrukkelijk of zij de kop van de vis wilden overlaten, zodat zij dat gedeelte kon opeten zodra ze weer terug was. Even later kwam moeder terug en verheugde zich op haar maaltijd. Maar ze kwam erachter dat de hele vis was opgegeten en er dus niets meer over was voor haar. Ze vroeg de oudste, de dochter, wie de vissenkop had opgegeten. De dochter antwoordde dat haar broertje zo hard aan het huilen was. Om hem te troosten, had zij hem de kop van de vis gegeven. Dit deed moeder ontzettend veel verdriet want voor de zoveelste keer hadden de kinderen haar niet gehoorzaamd. ‘Ik heb jullie toch gevraagd de kop van de vis te bewaren? Omdat jullie niet naar mij geluisterd hebben, zal ik nu naar de Batu Badaong gaan en nooit meer terugkomen.’ Moeder liep langzaam richting de steen en zong dit lied.
Batu badaong (Gebladerde steen)
Batu la batangke (Steen met takken)
Buka mulutmu(Doe je mond open)
Telankan beta (Slik mij in)
Buka mulutmu (Doe je mond open)
Telangkan beta(Slik mij in)
Guna la apa (Wat heeft het voor nut)
Beta tinggal sendiri (Als ik alleen overblijf)
Sedangkan ibu sudah tarada (Want moeder is er niet meer)
Hidup sendiri terlalu susah (Alleen leven is te moeilijk)
Als dit geen bangmakerij is, dan weet ik het ook niet meer. Het gedeelte ‘En zij leefden nog lang en gelukkig’ komt in dit verhaal helaas niet voor want uiteindelijk werd de moeder inderdaad door de steen opgeslokt.
Ik geef toe, mijn moeder kon het verhaal nog wel eens gebruiken om ons te laten gehoorzamen. Totaal niet pedagogisch verantwoord, zoals ze dat zouden zeggen. Van wat ik om mij heen zag, is dat de Nederlandse opvoeding zich veel minder bezighoudt met bangmakerij, in vergelijking met wat ik thuis of bij familie gewend was. Er wordt in Nederlandse families meer nadruk gelegd op de uitleg waaróm er gehoorzaamd moet worden. En er worden geen verhalen verteld die niet waar zijn alleen om voor elkaar te krijgen dat kinderen luisteren (oké, met uitzondering van het Sinterklaasverhaal!).
Toch blijft deze legende bekend en wordt het vooral onder Molukkers, generatie op generatie doorverteld. Het doorgeven van een stukje cultuur waarin, bij mij ieder geval, respect naar de ouders en de rijkdommen van de Molukken (de vis, de wonderlijke gebladerde steen) naar voren komen. Het aandoenlijke lied doet schuld en verdriet oprakelen en de tekst in het Maleis laat een vertrouwd gevoel van cultuur geven. Het voelt dichtbij en dat is waarom dit verhaal mij telkens deed raken. Misschien wel meer dan de sprookjes van Grimm.
2 reacties
Beste Christina,
Dit liedje werd door een plaatsgenoot (tante Tien) gedraaid in de jaren 1965. Ze had een singletje.
Dit liedje is mijn zuster nog bijgebleven. We hadden daar pas over gehad.
Jammer genoeg kan ik dit niet meer zo goed herinneren toen mijn zus een stukje zong kwam het weer bij mij naar boven. (Wel emotioneel).
Wat me ook is bijgebleven is een sage over labu. Misschien kent u dit ook?
Mijn vader vertelde ook over een eiland in de Zuid-Molukken (Tanimbar) dat er een sage is over het ontstaan van een eiland in de vorm van een boot.
Helaas zijn mijn lieve ouders overleden, maar gelukkig begraven op Tanimbar, hun geboorte eiland.
Beste Lise,
Dank voor het delen van je gedachten hierover. Zo zie je dat ieder een eigen gevoel/herinnering heeft aan dit soort cultuurgebonden verhalen, mooi toch?
De sage over de labu ken ik niet, ik zal het eens navragen bij mijn moeder:)