We bevinden ons inmiddels in een tijd waarin de pedagogische tik niet meer goed te keuren is en dat er een duidelijke grens moet zijn tussen ‘pedagogisch handelen’ en ‘kindermishandeling’. Hoe zit dat met die typische Molukse slipper en riem van toen?

Als ik op de Molukken ben, is het een heel normaal tafereel maar in Nederland anno 2013 is het iets om kritisch over na te denken. Als we door de literatuur bladeren, worden straffen als de riem en slipper gerekend tot de ‘fysieke straf’. Geurts & Ince (2006) beschrijven het als “het controleren of corrigeren van het gedrag van kinderen door het gebruik van fysieke kracht . In de meeste gevallen gaat het hierbij om slaan met de hand of met een voorwerp.”

Wanneer het op deze manier benoemd wordt, klinkt het een stuk serieuzer dan in mijn beleving van toen. Het zijn dan ook omschrijvingen die voortkomen uit de normen en waarden vanuit onze Westerse maatschappij. Wij hebben het over onze eigen Molukse opvoeding, dus kan het niet anders dan dat culturele factoren hierin meespelen. Specifiek onderzoek hiernaar is weinig te vinden; wel naar Marokkaanse, Turkse, Surinaamse en Antilliaanse gezinnen. In dit soort studies zijn Molukkers soms wel meegenomen maar wordt de groep onder de categorie ‘overige niet-westerse allochtonen’ geplaatst.

Onderzoeken die allochtone en autochtone gezinnen met elkaar vergelijken, laten zien dat allochtone opvoeders een meer autoritaire controle uitvoeren bij hun kinderen dan autochtone opvoeders (Pels, Distelbrink & Postma, 2009). De autoritaire opvoedingsstijl kent strikte regels, overheersende machtsstructuren en weinig ruimte voor een eigen mening van kinderen zelf (Baumrind,1989). De theorie geeft overigens aan dat kinderen van autoritaire ouders vaak afhankelijk zijn en moeite hebben in de sociale omgang. Fysieke straffen kunnen dus voortkomen uit een autoritaire controle.

Het klinkt allemaal erg zwaar en nu lijkt het bijna alsof de doorsnee Molukse familie een terroriserende opvoeding kent. Natuurlijk niet! Wat ik met dit stukje wil zeggen, is dat ik soms wel eens stil sta bij wat nu precies juist pedagogisch handelen is. Vooral als culturele factoren meespelen.

Als we zien dat een autoritaire controle vaak voorkomt in Molukse gezinnen dan moeten we ook kijken naar de rollen van moeders, vaders en kinderen binnen het gezinsleven. Gaat het om overheersende machtsstructuren? Zo ja, wie zegt dat er dan geen ruimte overblijft voor eigen ontwikkeling? Zo nee, hoe zouden we onze karakteriserende opvoeding dan kunnen benoemen?

Voor mij was (het dreigen met) de slipper of riem niet meer dan een waarschuwing waarin mijn ouders duidelijk maakten: ‘Tot hier en niet verder.’ En als ik er nu over nadenk dan kende ik hen die macht ook toe. Dat had ik te accepteren en verder kreeg ik de ruimte om na te denken of ik het hiermee eens was. Voldoende voor mij om hiermee de slipper en riem een plekje te geven in mijn jeugdbelevenis.

Door: Christina Meijer

Bronnen

• Baumrind, D. (1989) Rearing competent children. In W. Damon (ed), Child Development Today and Tomorrow (pp. 349 – 378). San Fransisco, CA: Jossey-Bass.
• Geurts, E. & Ince, D. (2006) Van pedagogische tik tot kindermishandeling. De culturele diversiteit in Nederland. Nederlands JeugdinstituutPels, T., Distelbrink, M. & Postma, L. (2009) Opvoeding in de migratiecontext. Review van onderzoek naar de opvoeding in gezinnen van nieuwe Nederlanders. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.
• Foto: Gavereleather, Maluku Jeans