Marlies Mielekamps interesse in de Molukse gemeenschap ontstaat wanneer haar vader haar tijdens de kaping in 1975 vertelt wat deze gemeenschap heeft meegemaakt. Zelf heeft hij met de mannen gediend in het KNIL. In 1975 kon Marlies niet vermoeden dat ze later zelf een Molukse link zou hebben: twee van haar drie kinderen hebben (deels) Molukse partners. Met veel passie vertelt Marlies waarom ze juist dit verhaal wilde vertellen.

“Ik wilde de Molukse geschiedenis beschrijven omdat ik vind dat te weinig mensen deze geschiedenis echt kennen. Daarbij wilde ik het persé vanuit een Molukse vrouw beschrijven omdat ik vind dat de Molukse geschiedenis bijna altijd uit het oogpunt van mannen is geschreven. Opdat mijn kleinkinderen de geschiedenis van hun voorouders kennen, heb ik het boek aan hen opgedragen.”

De mannen zorgden voor het huishouden

“De hoofdpersoon uit het boek, Jo Polnaya, heeft een Javaanse moeder en van haar heeft ze haar handelsgeest meegekregen. In een periode waarin de meeste vrouwen in het kamp bleven, ging zij op pad om etenswaren bij handelaren op te kopen om ze vervolgens te verkopen in het kamp. Terwijl zij haar winkeltje runde, zorgde haar man voor het huishouden. Iets wat de meeste mannen in de beginjaren van hun verblijf in Nederland overigens als vanzelfsprekend deden. Ze deden de was, streken die en verschoonden de baby’s. Als militair waren ze gewend om op oefening alles zelf schoon te houden. Pas in de jaren ’60 veranderde dat en namen de Molukse mannen het gedrag van Nederlandse mannen over die in die tijd niets in het huishouden deden.

Bij de Polnaya’s verdiende Jo in de begintijd het geld en tolkte voor de mannen in het kamp als dat nodig was. Ze sprak en schreef namelijk perfect Nederlands omdat haar stiefvader die korporaal was, zijn stief- en eigen kinderen allemaal naar de Hollands Indische School (HIS) stuurde waar ze ook Nederlands leerden. Wanneer er echter vrienden van haar man bij hen thuis waren, veranderde haar rol en werd zij de behulpzame vrouw. Een dochter van Jo ergerde zich aan haar vader wanneer hij in het bijzijn van zijn vrienden haar moeder denigrerend behandelde. Wat zij echter niet begreep, was dat haar moeder dit gewoon accepteerde. Zo stak de samenleving in die tijd gewoon in elkaar. Uiteindelijk was de man de baas in huis. Dat Jo in het kamp de kostwinner was, was dan ook uitzonderlijk.”

Voor ‘Kazernekind’ heeft Marlies twee jaar (literatuur)onderzoek gedaan. Zo heeft ze uren in de archieven van het Moluks Museum gezeten. Het boek zelf heeft ze in één jaar geschreven. Tijdens het onderzoek heeft ze ook uitgebreid met het gezin Polnaya en vooral met moeder Jo gesproken.

Hoe leg je dat uit?

“Tot Jo’s schrik bleek zoon Tommy betrokken bij de kapingen in 1977. Deze gebeurtenis heeft het gezin Polnaya jarenlang verscheurd. Kazernekind is ook niet zomaar een verhaal over de kaping. Het wordt verteld vanuit het oogpunt van een moeder die ziet hoe haar zoons van elkaar vervreemden door het verschil in denken over idealen.

Ik vind dat nog steeds actueel: in hoeverre moet je je aanpassen en hoe kun je daarbij toch je eigen (culturele) identiteit behouden? Zeker wanneer je kinderen Nederlandse partners hebben die de Molukse gemeenschap en hun gebruiken niet of nauwelijks kennen. Een aantal van Jo’s kinderen had in die tijd Nederlandse partners. Dan is het moeilijk om te verwerken dat uitgerekend je broer bij de kapingen betrokken is. Hoe moet je dat aan de schoonfamilie uitleggen? Ik heb in ieder geval geprobeerd in het boek goed neer te zetten dat die gebeurtenis voor een moeder hartverscheurend is.

Wat ik in het boek ook laat zien , is dat het niet alleen van deze tijd is dat vrouwen het gevoel hebben alle ballen in de lucht moeten houden. Ook toen was dat al het geval en daar kunnen de vrouwen van nu veel van leren.”

In het Dagblad van het Noorden en het NRC kreeg ‘Kazernekind’ goede recensies, maar twee recensenten – het kan geen toeval zijn dat het beide mannen waren – vonden het dilemma tussen de twee broers een veel interessanter onderwerp dan het verhaal van een Molukse vrouw. “Ik ben het daar niet mee eens maar een van die recensies werd jammer genoeg overgenomen door de bibliotheken waardoor  veel mensen de geschiedenis van de Molukse gemeenschap en dit mooie verhaal nog steeds niet volledig kennen. Zelfs Molukse mensen niet.”

Wiegendood

Marlies vind dat Molukse geschiedenis in Nederland tijdens de geschiedenislessen behandeld zou moeten worden. “Ik denk niet dat veel mensen bijvoorbeeld weten dat in het eerste jaar dat de Molukkers hier waren er veel baby’s in de kampen zijn overleden. Simpelweg omdat de mensen niet wisten hoe ze de kinderen in de Nederlandse omstandigheden moesten voeden en kleden. De kinderen werden veel te dik aangekleed wat wiegendood tot gevolg had (toentertijd was men niet op de hoogte van de oorzaken van wiegendood. Nu weet men dat oververhitting één van de oorzaken kan zijn – red).”

Marlies wil op deze manier haar (deels) Molukse kleinkinderen in ieder geval een deel van hun geschiedenis meegeven. Vol trots vertelt ze over hen en laat ze hun foto’s zien. Ook zij hebben te maken met verschillende meningen die binnen de samenleving heersen.

De betrokkenheid van Marlies met de Molukse gemeenschap komt in ons gesprek duidelijk naar voren. En dat zal in de toekomst zo blijven, geeft ze aan. Wat betreft haar eigen toekomst ligt er  in ieder geval een plan voor een nieuw boek. Tot die tijd blijft ze artikelen schrijven, journalisten in spé lesgeven en lezingen geven over ‘Kazernekind’.