Het is stil in de stampvolle metro Amsterdam-Amstelveen, op wat kwetterende kinderstemmen na die nog nagenieten van het Sinterklaas en (zwarte?) pietenspektakel in de stad die middag. Toch is deze stilte maar schijn want iedereen om mij heen kijkt geconcentreerd naar zijn of haar telefoonscherm. 

Hoezo rust? Was vroeger een ritje in tram of bus na werk of beslommeringen juist een moment van rust en bezinning tot de eindbestemming was bereikt, is het nu een tijd voor multitasking geworden. Het afhandelen van e-mails, het voeren van conversaties en het bekijken van beelden lijkt tegenwoordig altijd maar door te gaan in tijd die ook nuttig besteed moet worden.

Ik ken ze van nabij die de telefoon onder het hoofdkussen hebben, zodat deze zelfs vanuit sluimertoestand af en toe geraadpleegd kan worden.

Schreeuwt deze tijd dan niet om stilte en dan voornamelijk die van de geest? Wie is het nog gewend stil te zijn, zich naar binnen te keren of gewoon in gedachten verzonken te zijn?

Wat doet de visser die in het water naar vissen tuurt anders dan een moment van rust nemen. Of de wandelaar die ogenschijnlijk gedachteloos uren slechts naar zijn eigen voetstappen luistert.

Op zoek naar die rust in mijn dagelijks steeds drukker wordende wereld die ook nog eens overgoten lijkt met veel slecht wereldnieuws, gaan mijn gedachten terug naar Bali.

Nyepi in Bali

In maart 2011 maakte ik in Bali voor het eerst kennis met Nyepi, de jaarlijkse Hindoeviering en Dag van de Stilte die valt op elke nieuwjaarsdag van de maankalender van het eiland. 24 uur lang wordt er door de hele bevolking gevast en gemediteerd. Voorafgaand en erna zijn dagen van rituelen en feesten.

De eerste schreden op het pad van meditatie had ik al eens eerder gezet en in mijn hang naar verdere bezinning, wilde ik een dag van complete stilte wel eens meemaken.

Het gekke is dat de van oorsprong juist zo rustige Balinees al dagen voor Nyepi bijzonder druk en onrustig is; er moet voor die tijd immers van alles geregeld worden om de dag van stilte te kunnen beleven. Dat vergt voorbereiding aan boodschappen doen, maaltijden bereiden, organisatie van de optochten en festiviteiten achteraf etc.. Voor de pinautomaten verzamelen zich lange rijen mensen omdat er op de dag zelf geen geld verstrekt kan worden (geld uitgeven op Nyepi dag gaat ook niet, dus waarom niet wachten tot de dag erna?). Overal heerst een drukte alsof juist deze dag van 24 uur een maand zal gaan duren.

De avond voor Nyepi wordt Ogoh-Ogoh gevierd. In optochten worden de goden aangeroepen die de boze geesten moeten verdrijven. Grote poppen worden rondgedragen die deze slechte geesten verbeelden.

De latere stilte en het donker zullen de overvliegende geesten ook om de tuin moeten leiden. Want wat ze niet zien of horen, is er dan niet. Heel Bali is een dag lang zomaar van de kaart geveegd.

Winkels, banken en instellingen zijn gesloten en er mag geen licht en geluid worden gemaakt. De inwoners mediteren en vasten – vermoed ik, want gezien heb ik het niet! Verder is het eiland hermetisch gesloten en komt er die dag niemand van buitenaf; niet per boot, zelfs niet per vliegtuig.  Hoe opzienbarend was het om een sterrenhemel te zien die door geen enkel vliegtuig doorkruist werd!

“Rust is de grootste manifestatie van kracht”

Fred van Beek, yogaleraar

__________________________________________

Van toeristen wordt verwacht dat zij zich gedragen en in hun hotel, pension of verblijfplaats blijven. Hen wordt toegestaan schaars licht te gebruiken, mits de ramen volledig zijn afgeplakt. Ook wordt hen aangeraden voorraden in te slaan. Sommige gastenverblijven voorzien hun gasten op gezette tijden van maaltijden die een dag tevoren zijn klaargemaakt.

Binnen de muren van onze geschakelde villa’s was het een doodse stilte, die wij gepast doorbrachten aan het zwembad. De kinderen maakten geen bommetje! Op mijn tenen sloop ik op zeker moment naar de poort van ons terrein om stiekem te aanschouwen of Bali wel echt stil was. Ik kon de dagelijkse stroom van brommers, auto’s, bussen, taxi’s, fietsen en de ertussendoor laverende toeristen eenvoudigweg niet van mijn netvlies krijgen. Als door de duivel op de hielen gezeten, stond de eigenaresse van het gastenverblijf ineens achter mijn zus en mij! Ze sommeerde ons onmiddellijk terug naar onze kamer te gaan om geen boete van de Nyepi politie te krijgen – de enige mensen die zich buiten vertonen.

Ik zal dus nooit echt weten wat stilte met een eiland van 4,22 miljoen inwoners en de daarbij min of meer slordig meegetelde 30.000 toeristen doet.

De gedwongen stilte maakte ons gezelschap aanvankelijk onrustig, maar na een uurtje of wat gleden we als vanzelfsprekend het trage ritme van de dag in met als enig verzetje de maaltijden. ‘s Avonds, toen ons park gehuld was in duisternis, waren zelfs de deuren van de aaneengeschakelde villa’s niet te vinden en kropen we als bange wezels giechelig bij elkaar in een kamer. Niet gewend om in het echte donker te zijn. Met z’n vijven op het tweepersoons bed bekeken we stilletjes en voor ons gevoel heel stiekem de net nieuw uitgebrachte film The Kings speech. Die stotterde, dat wel!

Annelies Mansoor

___________________________________________________________

Over Annelies Mansoor

Annelies heeft een vader van Indonesische komaf. Tot voor kort wilde ze weinig weten over haar Indonesische achtergrond, totdat ze haar vader in Indonesië bezocht. Sindsdien voelt ze zich meer en meer ‘senang’ bij haar roots, hoewel ze zich daar als Nederlandse altijd als ‘Alice in Wonderland’ zal blijven voelen.

Annelies woont in Amsterdam, werkt als freelance tekstschrijver en schreef voor Kasuaris een 3-delige serie over haar bezoeken aan Indonesië: Want Ajacied is hij, Indonesisch of niet!, Boemboe Bali en Klopgeesten van Malang.