De Molukse cultuur in Nederland is zeker al drie en vier generaties verder. Zelf behoor ik tot de leeftijd van de laatste generaties en vind ik het altijd interessant om te weten hoe onze cultuur en tradities zich voortzetten en/of vernieuwen door de jaren heen.

Eén typisch Molukse traditie die ik deze keer in het licht wil zetten is ‘Masuk minta’. Ik heb nooit precies geweten wat het inhield, behalve dat het iets met trouwen en ouders te maken heeft. Op de Molukken heb ik dit een keer mee mogen maken, maar alles liep compleet langs mij heen vanwege de drukte en chaos op dat moment. Toen ik een aantal maanden geleden Selina Hitipeuw tegenkwam op haar netwerkborrel in Utrecht vertelde zij dat ze trouwplannen heeft en dat de masuk minta net had plaatsgevonden. Dat maakte mij nieuwsgierig en zette me aan het denken over deze bijzondere traditie, die door een derde generatie Molukse toch nog wordt voortgezet.

Masuk minta is een traditie die voortkomt uit de Molukse cultuur die zich al eeuwenlang voortzet. Ouders van het toekomstige bruidspaar bepalen hierbij welke afspraken gemaakt gaan worden omtrent het huwelijk. Allereerst doen de ouders van de toekomstige bruidegom een verzoek aan de ouders van de toekomstige bruid om de masuk minta uit te voeren. Wanneer de ouders van de vrouw hierin toestemmen, kan de masuk minta plaatsvinden. Dat gebeurt meestal in het ouderlijk huis van de bruid in spé. Tijdens deze traditie worden er verschillende zaken besproken zoals de datum van de trouwerij, hoe de bruiloft vorm gaat krijgen en een eventuele bruidsschat. Dan bestaan er nog verschillende gewoonten en regels (adat) die afhankelijk zijn van de kampong waar de bruid en bruidegom vandaan komen. Zo wordt er bijvoorbeeld besproken wie er de dag voor de bruiloft de bruidskleding naar de vrouw brengt. Op de Molukken ging het vroeger zo dat wanneer ouders geen toestemming geven, dit bij de gemeente aangegeven moest worden. Het huwelijk wordt dan genoteerd als ‘kawin lari’Kawin lari wil zeggen dat de bruid en bruidegom 'weglopen' om te kunnen trouwen. Over het algemeen zijn daar geen familieleden en/ of vrienden bij.. Interessant genoeg voor mij om naar verhalen te zoeken van de jonge generaties in Nederland en zo kwam ik in gesprek hierover met Selina Hitipeuw en Zainal en Naomi Umarella.

Selina Hitipeuw (32 jaar) is een Molukse van de derde generatie en heeft afgelopen zomer haar masuk minta mogen meemaken. Haar grootouders komen uit Ihamahu (Saparua) en die van haar aanstaande man uit Abubu (Nusalaut).

‘Wat ik vooral tijdens mijn opvoeding van de Molukse cultuur heb meegekregen, is het respect voor elkaar, zoals oudere mensen met ‘oom’ en ‘tante’ aanspreken en wie mijn  ‘pela’ Het Pèla-schap is een systeem van een verbond tussen twee dorpen. Met dit pèla-schap komen een aantal regels en rechten mee. O.a. als het gaat om trouwen. is. Er werd niet over gepraat maar het was wel aanwezig. Vooral de ouders van mijn aanstaande man zijn traditioneel en hechten hier veel waarde aan. Zij hebben mijn ouders toestemming gevraagd om mij te laten ‘trouwen in hun familie’. Want volgens deze traditie doe je dat in principe,. Zij vroegen ons wat wij zondag te doen hadden en of mijn ouders konden komen want;  ”ada perlu” Vvertaling: we hebben iets (te bespreken). Verder werd niet uitgelegd wat daarmee bedoeld werd.

Mijn ouders konden dit waarderen en stemden hierin toe. Oorspronkelijk hoort het moment plaats te vinden in het ouderlijk huis maar omdat mijn ouders gescheiden zijn, deden we dit in mijn eigen huis. Het moment ging als volgt. Ik wachtte thuis samen met mijn ouders totdat er aangebeld zou worden door mijn vriend en zijn ouders.  De datum van het trouwen werd met elkaar besproken en er werd bepaald hoe er getrouwd werd. Mijn ouders vonden het vooral belangrijk dat er kerkelijk getrouwd zou worden zonder adat. Dit, omdat mijn ouders bang waren om straks de rituelen verkeerd uit te voeren dus kozen zij voor een adatvrij huwelijk. Mijn schoonouders daarentegen wilden wel graag dat bepaalde adats gedaan worden maar daar is verder niet meer over onderhandeld.

Het was mooi om symbolisch gevraagd te worden waarbij er respect naar mijn ouders getoond werd.

Ondanks ik mijn Molukse roots heb meegekregen, vind ik de Molukse gewoonten soms lastig. Lastig, omdat je niemand wilt teleurstellen en het goed wilt doen. Omdat vooral mijn schoonouders het in handen namen, moesten mijn aanstaande man en ik ons aanpassen aan de situatie en alles over ons heen laten gaan. Mijn ouders zijn gescheiden waardoor het in eerste instantie gek was om ze samen op de bank te zien speciaal voor mij. Ik waardeerde het enorm dat mijn ouders dit voor mij wilden doen. Daarom vond ik het toch een bijzondere gelegenheid omdat er een echt moment plaatsvond waarbij de families oprecht bij elkaar kwamen. Het was mooi om symbolisch gevraagd te worden waarbij er respect naar mijn ouders getoond werd. Uiteindelijk heeft de familie een trouwdatum geprikt maar omdat ik zwanger ben geworden moet deze worden aangepast!

Zainal Umarella (30 jaar) en Naomi Santi (31 jaar) zijn inmiddels meer dan acht jaar getrouwd. Beiden zijn derde generatie Molukkers. Hun grootouders komen oorspronkelijk uit kampong Tulehu, Ambon. Omdat zij islamitisch zijn, had de masuk minta ook zo haar eigen gewoonten en gebruiken.

De twee besloten te trouwen op het moment dat beiden een baan kregen in Parijs. Ze waren vrij jong, maar voor Zainal en Naomi was het niet meer dan logisch om dit besluit te nemen. Volgens hen begint het namelijk allemaal met de intentie. Net zoals de normen en waarden van de islam het beschrijven, was het ook hun volledige overtuiging dat zij niet wilden samenwonen voordat ze getrouwd waren.

Zainal: ‘Omdat de datum van vertrek naar Parijs er vlug aan zat te komen, hadden we vrij weinig tijd om een bruiloft te organiseren. Dat gold ook voor een officieel masuk minta moment. We hebben de belangrijkste elementen eruit gehaald en besloten om deze uit te voeren op de dag van trouwen zelf.

Onze trouwdag vond plaats in Ridderkerk. Mijn tantes huis, die op de weg naar de moskee ligt, werd gebruikt als het ‘ouderlijk huis’ van Naomi. Met familie, getuigen en mijn oma aan mijn arm liepen we vanaf mijn oma’s huis die kant op om haar op te halen. Mijn familie hield samen een lang wit doek vast, als teken van verbondenheid. Bij het huis stonden Naomi’s tantes de wacht te houden. We belden aan, er werd open gedaan en er werd gevraagd waarvoor we kwamen. Mijn getuige liep voorop en overhandigde een envelop met een kleine vergoeding aan onze tante, die open deed.

Deze envelop staat als teken voor een excuus dat wij de weg voor hun deur versperden. Hierna liep mijn vader naar binnen en werd Naomi opgehaald. Vanaf dat moment werd Naomi onze familie ingebracht en sloot Naomi’s familie zich aan door ook het witte doek vast te houden en/of mee te lopen richting de moskee waar andere genodigden ons opwachtten. Zo liepen beide families om ons heen in de stoet naar de moskee, onder begeleiding van tifa’s.

Naomi: ‘Masuk minta was belangrijk voor mij om cultuur en geloof te blijven voortdragen als derde generatie Molukker. Ook om straks door te geven aan onze kinderen. Het is een stukje identiteit die je dan op dat moment beleeft en kan delen met je ouders en schoonouders. Hoewel mijn moeder niet Moluks is, was zij erg begaan met het moment. Ook zijn mijn ouders gescheiden maar als het om het geluk van hun kinderen gaat, staan zij achter elke keuze die gemaakt wordt. Tijdens dat moment stonden zij beiden voor ons klaar. De hele familie trouwens, zoals mijn zussen, tantes en ooms.’

Dat stukje oorsprong van jezelf wordt op dat moment gewoon versterkt.

Zainal: ‘Geloof en cultuur zitten verankerd in ons leven. Vooral als onze ouders er straks niet meer zijn, vinden wij het belangrijk om dit in stand te houden. Het huwelijk draagt zoveel mooie dingen met zich mee, het is mooi als je zoiets kunt delen en beleven samen met je familie. Juist voor zoiets als masuk minta is het belangrijk dat je de juiste en dichtstbijzijnde personen erbij betrekt. Daarna besef je nog meer hoe belangrijk het huwelijk is. Dat stukje oorsprong wordt op dat moment gewoon versterkt. Daarnaast zijn cultuur en tradities mooi en verstevigen ze je identiteit, maar geven ze ook de verschillen weer tussen mensen, dorpen, eilanden en zelfs hele bevolkingsgroepen goed weer. Dit in tegenstelling tot het geloof in De Almachtige, deze is tijdloos.

In deze tijd zien we dat het trouwen op zich al een traditioneel fenomeen is, laat staan masuk minta. Uit de gesprekken met Selina, Zainal en Naomi komen twee verschillende versies van masuk minta naar voren maar bij beiden is eruit op te maken dat vooral de ouders en familie een grote rol hierin spelen. Het is goed om daarbij stil te staan. De Amerikaanse psychologe Judith Harris legde namelijk in één van haar boeken uit dat ouderlijke opvoeding en aanleg weliswaar van invloed zijn op de ontwikkeling van kinderen maar niet allesbepalend zijn voor de opvattingen en het gedrag van hun kinderen (Harris, 1998). Daarom geloof ik dat wanneer je opgevoed bent met twee culturen, het een extra uitdaging kan zijn om te bepalen wat je nodig vindt voor jezelf. Wat vind je belangrijk om door te zetten? Je geloof? Je cultuur? Je respect voor je familie? Zainal en Naomi laten duidelijk merken dat vooral het geloof een onderdeel is van hun eigen identiteit. En hoe geef je de traditie vorm wanneer je gescheiden ouders hebt? Bij zowel Selina als Naomi speelde dat geen rol, hun geluk werd voorop gezet. Wat mooi! Dan kan het ook nog eens voorkomen dat ouders het niet eens zijn met de partnerkeuze van hun dochters of zoons. Zou je dan nog steeds waarde hechten aan de masuk minta? En besluit je de mening van je ouders wel of niet te respecteren?

Telkens komen we weer terug op de familiebanden. Selina, Zainal en Naomi staan er in ieder geval voor om de Molukse cultuur te willen behouden en willen graag respect uitdragen naar de familie toe. Ik vind het mooi!

Tekst: Christina Meijer. Foto: Elkynz, Bry Photography.

Bronnen:

• Harris, J. (1998). The Nurture Assumption. Why Children turn out the way they do. New York: The Free Press.
• http://www.indonesia.go.id/en/provinsi-maluku/sosial-budaya/10695-perkawinan-masuk-minta