Misschien heb je het voorbij zien komen op social media; Fridus Steijlen is sinds 9 februari jl. bijzonder hoogleraar Molukse migratie en cultuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Als bijzonder hoogleraar doet Fridus Steijlen onderzoek op een bepaald terrein, dat wordt een leerstoel genoemd. Zijn leerstoel gaat over de Molukse Migratie en Cultuur. Een van de thema’s is: Hoe organiseren Molukkers zich in Nederland?
Een bijzonder hoogleraar accepteert zijn/haar rol met een zgn. oratie. Plat gezegd en zonder af te doen aan de inhoud: een speech. Zijn oratie heet Tjakelele bij volle maan.
Judith Limahelu ging, samen met een vriendin Louise, voor Kasuaris naar de oratie. Beiden zijn ze kinderen uit een huwelijk tussen een Molukse vader en een Nederlandse moeder. Cliché verhalen kent ze wel dus Judith was vooral nieuwsgierig naar andere rijke verhalen over de Molukse geschiedenis, traditie en cultuur.
De Vrije Universiteit van Amsterdam is een imponerend groot gebouw, waar je makkelijk kunt verdwalen. De oratie vond plaats in de aula van de universiteit. Er waren veel belangstellenden, de grote zaal vulde zich en om 15u45 begon het officiële gedeelte. Hoogleraren waren uitgenodigd om deel uit te maken van het cortège (een plechtige optocht van hoogleraren). Allemaal gehuld in toga kwamen ze, samen met Fridus Steijlen, onder begeleiding van orgelmuziek de zaal binnengelopen. Het is een academische traditie die meteen een plechtig en eerbiedig gevoel geeft.
Fridus Steijlen vertelde in zijn oratie o.a. over Molukkers die ook op andere manieren naar Nederland kwamen. Los van de grote groep in 1951. Hij noemde hierbij de groep verstekelingen. Tot die groep behoorde de vader van mijn vriendin Louise. Hij kwam als verstekeling naar Nederland en heeft daardoor een verhaal vanuit een heel andere context en geschiedenis. Mijn vader kwam mee naar Nederland in 1951, als 23-jarige zoon van een KNIL-militair. Daarnaast waren er nog duizenden ‘spijtoptanten’ (Indische Nederlanders en pro-Nederlandse Molukkers) die ook naar Nederland wilden. Ook over geloof bestaat een eenzijdig verhaal in Nederland, gaf hij aan. Het is niet alom bekend dat er bijvoorbeeld groepen moslim Molukkers in Nederland wonen.
Het onderzoek waar Fridus Steijlen zich mee bezighoudt, richt zich op drie thema’s.
- Hoe organiseren Molukkers zich hier in Nederland? [Zijn Molukkers geïntegreerd? Wat betekenen de Molukse wijken in relatie tot de Molukse identiteit? Hoe zijn de eigen instituties georganiseerd? Zoals kampraden, kerken, belangenorganisaties. Hoe worden bepaalde machtsverhoudingen doorbroken?]
- Wat zijn de relaties met de Molukken? [Hoe organiseren de relaties zich transnationaal? Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen Molukkers in Nederland en de Molukkers op de Molukken.]
- Molukkers als elitesoldaten van het KNIL. [Wat was hun positie toen? En hoe is die nu? Binnen de huidige ontwikkelingen van de geschiedenis van de kolonisatie, wat was de positie van de Molukse elite militairen? Welke plek heeft de Molukse migratie, gezien vanuit de achtergrond van het kolonialisme.]
Er is een palet aan verschillende perspectieven en een grote diversiteit binnen de gemeenschap. De Molukse groep verblijft nu tot in de 4e – 5e migratie in Nederland. Ze zijn op een bepaalde manier geïntegreerd, tegelijkertijd geven ze vorm aan hun identiteit.
Door middel van het onderzoek kan in kaart worden gebracht wat nu de stand van zaken is na vijf generaties. Molukkers hebben tot nu toe nog stevige relaties met de Molukken; met familie en ze werken mee aan het opzetten van kleinschalige projecten. Het feit dat er na zoveel generaties nog verbindingen zijn, zegt wat over meervoudige loyaliteiten en over de relaties met het land van herkomst. Zonder dat het invloed hoeft te hebben op integratie aan de Nederlandse samenleving.
De Molukse gemeenschap kan heel goed als voorbeeld dienen
Naast mijn persoonlijke interesse, ben ik hier ook beroepsmatig in geïnteresseerd. Als transcultureel systeemtherapeut en docente, houd ik mij bezig met thema’s zoals migratie, identiteit, diversiteit en integratie. In mijn werkwijze staat centraal dat ik mij richt op de achtergrond, de geschiedenis en de cultuur van waar mensen vandaan komen. In familieverhalen zitten veel wijsheden en krachtbronnen verborgen!
Op de een of andere manier is het de Molukse gemeenschap dus gelukt om een relatie te houden met het land van herkomst zonder dat het invloed heeft gehad op de integratie in de Nederlandse samenleving. Hoe is dat gelukt?
Fridus Steijlen brengt in zijn oratie naar voren dat er veel gemengde huwelijken zijn onder Molukkers. De kinderen uit die huwelijken identificeren zich voor een groot deel als Molukker. Ze kiezen met hun loyaliteit niet voor de Molukken of voor Nederland. Dat laat zien dat ondanks gemengde huwelijken, de Molukse identiteit wel blijft bestaan. Hoe is dat gelukt?
Dit soort vragen kunnen een bijdrage leveren aan het integratiedebat van vandaag. Alle thema’s of beter gezegd pijnpunten, heeft de Molukse gemeenschap al meerdere keren meegemaakt: in- en uitsluiting, discriminatie, vooroordelen. En ondanks al die pijnpunten is de gemeenschap niet alleen in verbinding gebleven met het land van herkomst. De gemeenschap is ook geïntegreerd in de Nederlandse samenleving. Hoe deed men dat? De Molukse gemeenschap kan daarbij heel goed als voorbeeld dienen.
Aan het einde van de oratie krijgt Fridus Steijlen met zijn familie de gelegenheid om als eerste de zaal te verlaten. Hij werd opgewacht onder het tromgeroffel van de tifa en begeleid naar de aula. Dan volgt een lange rij van belangstellenden om hem te feliciteren en veel succes te wensen bij zijn, zoals hij dat zelf zegt, ambitieuze onderzoek.
Judith Limahelu (Praktijk voor Familieverhalen. Check Judith’s website voor meer info.
